آب و روغن؛ 2 مایع و سیالی هستند که در خودرو نقشی بسیار مهم را بازی می‌کنند و عدم کارایی هر کدام می‌تواند مشکلات و هزینه‌های بالایی را برای راننده به‌همراه داشته باشد. روغن موتور در کنار آب، نقش کمی نیز در خنک‌سازی پیشرانه دارد و تنظیم بودن آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
در این مطلب به سراغ انواع روغن موتورها می‌رویم و به طور خلاصه به بررسی آنها خواهیم پرداخت و به نکات مهمی درباره آن اشاره خواهیم کرد.
انواع روغن موتور
همان‌طور که گفتیم، روغن در کنار روانسازی قطعات و کاهش اصطکاک آنها، در خنک‌سازی پیشرانه و جمع کردن رسوب و براده‌های فلزی ناشی از کار موتور و دوده‌های احتراق درون آن نیز کارایی دارد. برای همین است که روغن‌ها دارای ویژگی‌های مخصوص به خود هستند.
با توجه به کارکرد‌های مختلف و مهم روغن می‌توانیم آن را خون خودرو بدانیم. روغن موتورها به 3 دسته کلی از نظر ساختار ترکیبی و کارایی تقسیم‌بندی می‌شوند که همه ما کم و بیش آنها را دیده و یا نامشان را شنیده‌ایم منظورمان روغن‌های مینرال، سنتتیک و نیمه سنتتیک است.
روغن‌های مینرال
روغن‌های مینرال یا ارگانیک یا پایه معدنی که بر پایه نفت خام ساخته می‌شود، شناخته‌شده‌ترین نوع روغن برای ما هستند و از گذشته در خودرو‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته‌‌اند.
روغن‌هایی که از دو نوع گفته شده دیگر نباشند، از این دست خواهند بود و معمولا روی جعبه و ظرف روغن‌های مینرال، چیزی از مینرال بودن آنها نوشته نشده که نشانگر مینرال بودن آن روغن است که با این حساب و کمی دقت، درمی‌یابیم که درصد بسیار بالایی از روغن‌های موجود در بازار از نوع مینرال هستند.
روغن‌های سنتتیک
روغن‌های سنتتیک یا همان نوع روغن‌های ساختنی، برخلاف نمونه قبلی که از تصفیه نفت خام و در جریان پالایش آن به دست می‌آیند، نبوده و یک نوع ساختنی هستند.
به این معنی که این نوع روغن از ترکیبات شیمیایی و با استفاده از خواصی که به هیدروکربن‌ها داده می‌شود، ساخته می‌شوند و به همین دلیل است که با توجه به ساختار و مشخصاتی که هر کمپانی سازنده روغن موتور به کار می‌گیرد، تفاوت‌هایی با محصول کمپانی‌های دیگر در آن ایجاد می‌شود و هر کدام از انواع روغن‌های ساخت شرکت‌های گوناگون، به خاطر تفاوت در همین مواد تشکیل‌دهنده و ساختار، دارای خواص مخصوص به خود می‌شوند. در میان همه این روغن‌ها، دسته‌ای از آنها که بر پایه و اساس Poly Alpha Olefins یا به اختصار PAO ساخته می‌شوند، به خاطر داشتن ترکیبات Esterها، کارکرد بالاتری دارند و برای استفاده در خودروهایی که با روغن مینرال سازگار شده‌اند، از انواع دیگر سنتتیک‌ها بهترند. روغن‌های سنتتیک دارای کارکرد به خصوصی هستند و در خودروهایی که استفاده از این روغن‌ها برایشان سفارش شده است، باید مورد استفاده قرار بگیرند و استفاده از انواع دیگر، برای پیشرانه می‌تواند مضر باشد.
این روغن‌ها به خاطر داشتن ترکیبات پلیمری، عمر بالاتری دارند و به همین دلیل نیاز به تعویض آنها در کیلومتر‌های بالاتر اتفاق می‌افتد. ضمن اینکه دمای تحمل و سوختن بالاتری دارند و در دماهای بالا، کمتر خاصیتشان دچار تغییرات می‌شود که از مهم‌ترین نتایج آن، میزان ناچیز تبخیر شدن آن در برابر روغن‌های دیگر است.
ضمن اینکه اکسیداسیون پایین‌تر این روغن‌ها، خورندگی آنها را به شدت پایین می‌آورد. این روغن‌ها، غیر سمی هستند و به راحتی در مسیر روغن کاری، جاری می‌شوند و همچنین به خاطر طراحی خاصشان، با وجود روانکاری عالی، اصطکاک کمتری با قطعات دارند و به همین علت مصرف سوخت خودرو را نسبت به نمونه‌های معمولی، پایین می‌آورند.
در کنار مزایای استفاده از این روغن‌ها مشکل قیمت بالا و سازگار نبودن با تمامی پیشرانه‌ها، به خصوص موتور‌های قدیمی از مهم‌ترین عیوب این دسته از روانکار‌هاست.
روغن‌های نیمه سنتتیک
این روغن‌ها بین روغن‌های مینرال و تمام سنتتیک قرار می‌گیرند و در اصل ترکیبی از آنها هستند که عملکردشان نه مانند روغن‌های مینرال ساده‌اند و نه دارای خواص سنتتیک‌ها هستند. اما به خاطر داشتن ترکیبات اضافه‌ای نسبت به مینرال‌ها، در دماهای بالا و شرایط سخت مانند دورهای بالای موتور، توانایی و تحمل بالاتری از خود نشان می‌دهند.
منظور از تحمل، مقاومت در برابر گرمای ناشی از کار زیاد و پاره شدن فیلم نازک پرده روغن است که روی یاتاقان‌ها و بین رینگ و پیستون قرار دارد.
چند نکته مهم
باید توجه داشته باشیم که روغن‌های سنتتیک، مینرال و نیمه سنتتیک، درست شبیه به بنزین سوپر و معمولی هستند. شما در خودرویی که سفارش شده است تا در آن فقط از بنزین سوپر استفاده کنید، در صورت ریختن بنزین معمولی به مشکل بر خواهید خورد و کارکرد پیشرانه خودرو به هم خواهد ریخت.
اما در خودرویی که باید در آن بنزین معمولی استفاده شود، اگر بنزین سوپر ریخته‌شود، مشکلی پیش نمی‌آید. برهمین اساس استفاده از روغن مینرال یا نیمه سنتتیک درون پیشرانه‌ای که باید در آن روغن تمام سنتتیک ریخته شود، ایجاد خرابی و اشکال می‌کند اما استفاده از روغن‌های سنتتیک یا نیمه سنتتیک درون پیشرانه‌های قدیمی که با روغن مینرال سازگار شده‌اند، از نظر مکانیکی اشکالی ندارد.
اما به خاطر دلایل فنی بهتر است که این کار انجام نشود؛ چرا که روغن‌های سنتتیک ممکن است با واشر‌ها و کاسه نمد و آب‌بند‌های این پیشرانه‌ها سازگاری نداشته باشد و باعث خرابی آنها شود. این روغن‌ها دارای ضخامت فیلم روغن کمتری هستند و ممکن است به همین خاطر در قسمت‌هایی مثل یاتاقان‌های خودرو‌های معمولی، نتوانند به خوبی روانکاری کنند.
پس همواره باتوجه به خودرو خود از روغن مناسب استفاده کنید. بهترین منبع هم برای آنکه بدانید از چه نوع روغنی استفاده کنید، دفترچه راهنمای خودرو است.
البته این نکته را هم باید اشاره کنیم که روغن‌هایی با برند و نشان خاصی که توسط سازنده خودرو سفارش می‌شود (در اینجا منظور نام و نشان کمپانی سازنده روغن است و نه نوع آن)، بیشتر جنبه تبلیغاتی و همکاری با آنها را دارد و تا به حال دیده نشده که استفاده از روغنی متفاوت از سفارش شده کمپانی، ایجاد مشکل کند.
ضمن اینکه روغن‌های خوب و با کیفیت وطنی، از نمونه‌های گران‌قیمت خارجی، چیزی کم ندارند و فریب مارک‌های معروفی که تبلیغات گسترده‌ای دارند را نخورید، چرا که بسیاری از آنها در همین کشورمان یا در امارات متحده عربی ساخته و پر می‌شوند.
روغن موتور خوب، روغن موتور بد
یک روغن موتور خوب باید غلظت مناسبی داشته باشد یعنی نه بسیار روان باشد و نه بسیار غلیظ. لایه فیلم روغن روان سریع‌تر پاره می‌شود و زودتر دچار کاویتاسیون (حباب زدن و تبخیر شدن) می‌شود. از طرفی روغنی که غلظت بالایی دارد، به سختی در مسیر‌های روغن‌کاری جاری می‌شود و به اجزای سیستم مثل اویل پمپ (پمپ روغن) فشار می‌آورد.
دیگر ویژگی روغن موتور خوب این است که باید به تدریج در موتور سیاه شود یعنی ظرفیت دریافت ناخالصی‌ها و دوده‌های حاصل از احتراق کم کم در بین مولکول‌های آن قرار بگیرد. عده‌ای بر این باورند که روغن موتور خوب باید زود سیاه شود تا نشان از کارایی بالایش باشد و یا بر عکس دیر یا حتی اصلا سیاه نشود که نشانگر مقاومت بالایش باشد.
در صورتی که روغن باید با دریافت ناخالصی‌ها تغییر رنگ دهد و آرام آرام سیاه شود. درمورد زمان تعویض روغن هم توجه کنید که روغن موتور را معمولا هزار کیلومتر زودتر از زمانی که برایش ذکر شده است، تعویض کنید؛ چرا که خودرو مدت زمان زیادی را نیز در ترافیک و به صورت درجا روشن است و کار می‌کند درحالی در کیلومتر ماشین محاسبه نمی‌شود.
فیلتر روغن هزینه‌ای ندارد، پس با هر بار تعویض روغن، آن را نیز نو کنید و از یکی در میان کردن تعویض آن خودداری نمایید. فیلتر محل جمع شدن ناخالصی‌هاست، پس هرچه سریع‌تر باید با نمونه سالم عوض شود تا در کیفیت روغن جدید نیز اثری نگذارد. از موادی که به روغن موتور اضافه می‌شوند تا غلظت آنها را بالا ببرد، جدا پرهیز کنید.
این مواد کارایی نداشته و شاید حتی با روغن موتور شما نیز ناسازگار باشد. از ترکیب چند روغن با هم خودداری کنید. ممکن است روغن‌ها دارای تفاوت‌هایی با هم باشند و در کارایی هم اختلال ایجاد کرده و اثر نامطلوبی بر جای بگذارند.
نکته بعدی هم این است که از روغن‌های تصفیه شده به هیچ وجه استفاده نکنید. این روغن‌ها برای خودرو‌های امروزی مناسب نیستند و تقلب‌های گسترده‌ای در بازار از آنها صورت می‌گیرد.
حتی الامکان از روغن‌های فله‌ای استفاده نکنید و هنگام باز کردن پلمپ 4 لیتری‌ها، به سلامت این پلمپ بسیار دقت کنید و هر چند روز یک‌بار سطح روغن خودرو خود را چک کنید. این کار ضرر ندارد و می‌تواند مشکل خودرو شما را زودتر از موعد نشان دهد.
منابع : yjc.ir | sepahanoil.com